Bangour Village Hospital - opuszczony kompleks szpitala psychiatrycznego

Podróże kształcą… Przyjaciele mieszkający w Szkocji zwrócili naszą uwagę na ciekawe miejsce. Okazało się, że w zasięgu przysłowiowego „rzutu kamieniem” od domu w którym mieliśmy okazję gościć, znajduje się opuszczona osada – mroczna i tajemnicza. Osada która powstała, aby leczyć zawiłe przypadki chorób ludzkiego umysłu. W czasach swojej świetności autonomiczny i niemal samowystarczalny – dziś opuszczony kompleks szpitala psychiatrycznego – Bangour Village Hospital.

Główna brama Bangour Village Hospital.

Plan Bangour Village z 1915 roku, nie ma jeszcze kilku młodszych budynków, m.in. kościoła, którego budowa rozpoczęła się w 1924 roku.

Teren osady z lotu ptaka w 1970 roku.

Podobno miejsce jest nawiedzone – wśród mieszkańców okolicznych miejscowości krążą mrożące krew w żyłach opowieści o duchach pojawiających się w opuszczonych budynkach osady Bangour.

Ale zacznijmy od początku…

Bangour w dosłownym tłumaczeniu z języka celtyckiego oznacza „Wzgórze dzikich kóz” i chociaż wioskę nadal otaczają rozległe szkockie wzgórza i pagórki, to tylko tyle (i aż tyle) pozostało z pierwotnej nazwy miejscowości. Osada zlokalizowana jest pomiędzy Galsgow i Edynburgiem, w okolicy miejscowości Bathgate, w hrabstwie West Lothian.

W 1902 roku zarząd organizacji Edinburgh Lunacy (z ang. lunacy – obłęd, niepoczytalność) nabył tereny osady Bangour w celu utworzenia tam ośrodka leczenia chorób psychicznych. Wioska szpitalna Bangour została oficjalnie otwarta cztery lata później, choć pierwsi pacjenci byli przyjmowani już na początku 1904 roku. W czasie I i II wojny światowej szpital i okoliczne tereny, pełniły funkcje schronienia dla rannych żołnierzy („Edinburgh War Hospital” i „The Scottish Emergency Medical Hospital”). W okresie międzywojennym oraz po 1945 roku szpital wrócił do pierwotnego przeznaczenia.

Bangour Village Hospital był jednym z pierwszych ośrodków leczenia chorób psychicznych w Szkocji. Co ciekawe, jest kopią niemieckiej, wzorcowej osady szpitalnej- azylu „Alt-Scherbitz” w Schkeuditz (Lipsk) z 1870 roku.

Koncert na wolnym powietrzu- teren szpitala podczas I wojny światowej.

Na szpitalnej werandzie – okres Wielkiej Wojny.

Pacjenci szpitala w Bangour, 1916 rok.

W 1918 roku liczba pacjentów wynosiła już ponad trzy tysiące – na terenie wioski zaczęto więc stawiać tymczasowe namioty, gdyż wraz ze wzrostem liczby pensjonariuszy nasiliło się zapotrzebowanie na miejsca zarówno dla chorych, jak i pracowników kompleksu. W rezultacie w 1939 roku doprowadziło to do budowy i otwarcia Bangour General Hospital.

Plan i frontowa elewacja głównego budynku szpitala z 1906 roku.

Główny budynek szpitala, 2018 rok.

Szpital stał się jednym z wiodących miejsc specjalizujących się w leczeniu chorób psychiatrycznych w Europie – wokół niego wybudowano tzw. ville – każda z nich mogła pomieścić około 30 osób – zarówno pacjentów jak i lekarzy oraz pielęgniarek, którzy zjeżdżali tutaj z całego kontynentu by pogłębiać swą wiedzę w dziedzinie psychiatrii. Bangour Village Hospital był jednostką samowystarczalną – posiadał własną stację kolejową, szkołę, bibliotekę, sklep, gospodarstwo rolne, piekarnię, warsztaty, salę rekreacyjną, spore założenie parkowe, w późniejszym okresie wybudowano tam również wielowyznaniowy kościół.

W 1915 roku szpital wraz z całym kompleksem został zarekwirowany przez armię do użytku wojskowego. Mieściło się w nim ponad 3000 rannych żołnierzy. Na zdjęciu powyżej sklep w osadzie szpitalnej w 1916 roku.

Budynek sklepu, 2018.

Kościół w stylu neoromańskim, zbudowany w osadzie Bangour w latach 1924 -1930.

Kościół, 2018.

W latach osiemdziesiątych, wraz z pojawieniem się nowych technologii i ogromnych postępów w dziedzinie nauki i medycyny, zmalało zapotrzebowanie na istnienie osady W 1989 roku otwarto szpital św. Jana w sąsiednim Livingston, wówczas jedynie kilka oddziałów i villi Bangour Hospital pozostało nadal aktywnych. Ostatnia została zamknięta w 2000 roku, a cztery lata później, w 2004 swą działalność zakończył ostatni z oddziałów szpitala.

Kompleks Bangour Village Hospital do dziś składa się z wielu budynków, w tym 13 zakwalifikowanych jako zabytkowe. Ville mieszczą się na terenie ogrodu krajobrazowego i zostały wzniesione w XVII-wiecznym stylu palladiańskim. W centrum osady znajduje się barokowa sala w stylu edwardiańskim oraz neoromański kościół, zaprojektowany przez H. O. Tarboltona i zbudowany w latach 1924-1930.

Teren byłego szpitala jest łakomym kąskiem dla filmowców. W 2005 roku teren został wybrany jako główne miejsce do kręcenia filmu „The Jacket” (polski tytuł „Obłęd”), którego producentem był George Clooney a główne role odgrywały Keira Knightley, Adrien Brody i Daniel Craig. W filmie szpital Bangour pełni rolę instytucji leczenia chorób psychiatrycznych, w którym mają miejsce fizyczne i psychiczne tortury na pacjentach.

Kadr z filmu „Jacket”, w tle zabudowania szpitala Bangour.

We wrześniu 2009 r. tereny szpitalne zostały wykorzystane jako miejsce ćwiczeń o kryptonimie „Zielona Brama” („Exercise Green Gate”). Ćwiczenia antyterrorystyczne przeprowadzone przez szkocki rząd miały za zadanie testowanie procedur usuwania zanieczyszczeń w przypadku incydentu jądrowego, chemicznego lub biologicznego. Udział w ćwiczeniach wzięło 250 „ofiar”- ochotników oraz 400 pracowników ratunkowych. Miejsce służy także jako poligon do ćwiczeń oddziałów anty-terrorystycznych oraz prewencji.

Już kilkanaście lat temu pojawił się projekt stworzenia w kompleksie po- szpitalnym co najmniej 500 mieszkań. Plan zakładał remont obiektów zabytkowych, oraz zburzenie popadających w coraz większą ruinę, mniej znaczących budynków. Kompleks od dawna wystawiony jest na sprzedaż. Czy jest powód, który sprawia, że nie znajduje się inwestor, chętny na tak atrakcyjny teren w pobliżu największych miast Szkocji? 87 hektarów ziemi, ponad 6 kilometrów gotowych do użytku dróg, kilkadziesiąt zabudowań…

Jeden z okolicznych mieszkańców wytłumaczył mi to w ten sposób. Szkoci to specyficzny naród. Bardzo uczynni i i szanujący swoje tradycje. W tym miejscu drzemie jakaś tajemnica, podobno po budynkach krążą duchy zmarłych tam w nieznanych okolicznościach pacjentów. Podobno w niektórych z wielu budynków można w porach wieczornych dostrzec światło palących się świec. Podobno… Faktem jest, że teren wraz z infrastrukturą od wielu lat nie może znaleźć nowego właściciela. Budynki niszczeją, część z nich już teraz grozi zawaleniem i nadaje się tylko do rozbiórki.

Tak autorka bloga „Scotland and Me” wspomina swoje wrażenia z wizyty w Bangour:

„(…) nieraz w swoim życiu widziałam opuszczone domy, ale nigdy przedtem nie miałam okazji przechadzać się ulicami opuszczonego miasta – scena prawie jak z opowieści Stephena Kinga – od samego spacerowania pomiędzy tymi opuszczonymi budynkami nawet w piękny słoneczny dzień kilka razy dostałam gęsiej skórki. Cisza panująca w tym miejscu jest prawie nierealna – każdy szelest lub odgłos łamanej gałęzi sprawiał, że nerwowo oglądałam się za siebie.

Kolejną dziwną rzeczą jest to, iż miejsce sprawia wrażenie jakby ludzie mieszkający tu po prostu wyszli i opuścili swoje domy nie zabierając ze sobą niczego – w niektórych oknach nadal wiszą nadgryzione zębem czasu zasłony, na niektórych wiatach przystanków autobusowych wiszą zardzewiałe tabliczki z rozkładem jazdy autobusu, który już nigdy nie nadjedzie; w budynkach znajdują się poprzewracane łóżka szpitalne i wózki inwalidzkie, miski, talerze, sztućce, stare zabawki… W niektórych szafkach szpitalnych wciąż znajdują się stare fiolki z lekami, w wielu miejscach możemy natrafić na zżółkłe teczki, które skrywają stare akta i dokumenty pacjentów pod grubą warstwą wieloletniego kurzu…

Kolejną rzeczą która nie umknęła mojej uwadze jest to, że pomimo rozmiaru tego miejsca i jego historii nigdzie w pobliżu nie natknęliśmy się na cmentarz – w Szkocji cmentarze bardzo często znajdują się w pobliżu kościołów lub tez na ich terenie – zwłaszcza w małych miejscowościach. Pacjenci cierpiący na choroby psychiatryczne w tamtych czasach często byli osamotnieni – nie mieli żadnych bliskich bądź też rodziny – odwracały się od nich, pozostawiając ich pod opieka pracowników szpitali psychiatrycznych. Nasuwa się wiec pytanie – gdzie były chowane ciała pacjentów po ich śmierci skoro na całym terenie nie natknęłam się na ani jeden nagrobek? To pytanie do dziś pozostaje bez odpowiedzi.”

Zabawa w „ciuciubabkę” – dzień sportu w Bangour Village Hospital, 1945 rok. W tle widoczne zabudowania przemysłowe kompleksu.

Skakanie przez opony w trakcie dnia sportu, na stadionie Bangour Village Hospital, 1945 rok.

Chociaż do kompleksu nie doprowadzą Was żadne znaki drogowe, to posługując się mapą łatwo trafić na miejsce. Terenu Bangour Village Hospital 24/dobę pilnuje ochrona – nie zniechęcajcie się, spacer po osadzie jest w ciągu dnia dozwolony, ochrona ma za zadanie pilnować, żeby nikt nie wchodził do wnętrza opuszczonych budynków. W znacznej ich części są rozmieszczone detektory ruchu, także niezauważona eksploracja wnętrz jest niemal niemożliwa (ale nie całkiem niemożliwa…). Większość wejść do budynków jest starannie zabezpieczona, żeby dostać się do środka jednego z nich, trzeba odrobiny sprytu (lub sprzętu typu drabina itp., który bardzo ciężko byłoby przemycić niezauważenie na teren kompleksu). Według informacji oficjalnych ochrona ma pilnować, żeby nikt na terenie osady nie doznał nieprzewidzianego uszczerbku na zdrowiu… Nie zmienia to faktu, że także część budynków w dobrym stanie technicznym jest od dołu do góry zabita deskami. Może ochroniarze mają pilnować czegoś całkiem innego…

„Honeysuckle Cottage” czyli „Chata z Wiciokrzewu”, dzisiaj siedziba ochrony pilnującej terenu kompleksu Bangour Village Hospital.

Od zamknięcia u w 2004 roku, kompleks stał się mekką grup zajmujących się eksploracją miejską, powszechnie znaną pod nazwą Urbex. Jedną z takich grup jest PROJ3CT M4YH3M– prawdziwi profesjonaliści. Oto kilka zdjęć tej grupy z ich pobytu w Bangour Village:

Wnętrze kościoła: