Kobiety przeciw kobietom

W listopadzie 1938 roku grupa więźniów z Sachsenhausen na rozkaz Reichführera Himmlera rozpoczęła budowę kobiecego obozu koncentracyjnego (FKL, Frauenkonzentrationslager) w Ravensbrück. Był to również obóz szkoleniowy dla żeńskiego personelu niemieckich obozów. W latach 1939–1945 przewinęło się przez niego ponad 3,5 tys. nadzorczyń (Aufseherinnen). Funkcjonował do 30 kwietnia 1945 roku, gdy do obozu wkroczyła Armia Czerwona.

Obóz w Ravensbrück, oprócz wszystkich potworności, które znamy z innych kacetów, miał jeszcze jedną cechę charakterystyczną – stał się centrum badań pseudomedycznych, przeprowadzanych na kobietach. Wywoływano u nich zakażenia ran zgorzelą gazową, wprowadzając dodatkowo do ran odłamki szkła, drewna, metalu, ziemi – tak, aby rany przypominały warunki frontowe. Większość kobiet umierała w strasznych męczarniach kilka dni po takich „operacjach”. Eksperymenty pseudomedyczne polegały również na wycinaniu kości, mięśni, nerwów, wykonywano je głównie na młodych Polkach. Najmłodsza – Basia Pietrzyk – miała 16 lat. Wiele „królików”, jak same o sobie mówiły ofiary, nie przeżyło tych bestialskich praktyk. W Ravensbrück przeprowadzano również masowe eksperymentalne sterylizacje, głównie na Żydówkach i Cygankach, które później gazowano. Ale we wspomnieniach z Ravensbrück przewija się też bardzo silny motyw solidarności, wzajemnej pomocy i wsparcia.

Po wyzwoleniu obozu przez Armię Czerwoną 30 kwietnia 1945 r. członkowie załogi oraz niektórzy więźniowie funkcyjni podjęli próby ucieczki. 29 kwietnia z obozu wyjechała ciężarówka z esesmanami i nadzorczyniami (nie wiemy dokładnie, kto w niej jechał), którą kierował obozowy lekarz dr Richard Hans Trommer. W trakcie jazdy zażył truciznę i zjechał samochodem w rosnące na poboczu drzewo. Zginął na miejscu.

W okolicznych lasach cały czas trwały łapanki organizowane przez brytyjską Royal Military Police, której udało się schwytać m.in. Ludwiga Ram-dohra, szefa obozowego Gestapo, Hansa Pflauma – kierownika biura pracy, być może również Fritza Suhrena – komendanta obozu. Suhrenowi i Pflaumowi udało się zbiec z brytyj-skiego więzienia w Neuengamme i przez dwa lata ukrywali się w Bawarii. Nie stanęli więc przed sądem w głównym, pierwszym procesie załogi Ravensbrück w Hamburgu.

Kobiety w drogich futrach

Pierwszy proces załogi FKL Ravensbrück przeprowadzili Brytyjczycy. Mieli już doświadczenie, gdyż w listopadzie i grudniu 1945 roku odbył się pierwszy po wojnie duży proces załogi obozu Bergen-Belsen, zwany procesem „bestii z Belsen”. Proces załogi Ravensbrück odbywał się w dużym budynku stowarzyszenia nauczycieli „Curio Haus” w Hamburgu. Role na sali zostały odwrócone: każdy z oskarżonych miał na szyi tabliczkę z numerem, a świadkami w procesie było 20 więźniów obozu, w tym 4 Polki. Uwagę publiczności i licznych dziennikarzy przykuwało 7 kobiet oskarżonych o największe zbrodnie. Szczególne zainteresowanie wzbudzały dwie więźniarki funkcyjne: Szwajcarka Carmen Maria Mory oraz Czeszka Vera Salvequart. Obie były ładnymi brunetkami, przed sądem prezentowały się nieco zaskakująco: zadbane, dobrze uczesane, ubrane w drogie futra. Obie zachowywały się dość nonszalancko, głośno reagowały na zeznania świadków.

Od maja 1942 roku do października 1943 przebywała w Berlinie, gdzie intensywnie ją przesłuchiwano, po czym ponownie odesłano ją do FKL Ravensbruck. Szybko otrzymała funkcję kapo w bloku nr 10, w którym przebywały więźniarki chore umysłowo. Zgodnie z zeznaniami świadków brała udział w zabijaniu chorych więźniarek, biła i głodziła podległe sobie kobiety. „Bali się jej nawet sami esesmani” – zeznała jedna z więźniarek. Została skazana na karę śmierci. Jej wniosek o ułaskawienie został odrzucony, mimo iż notę protestacyjną złożył rząd Szwajcarii. 9 kwietnia 1947 Carmen Mory w więzieniu podcięła sobie żyły.

Na karę śmierci skazano również najmłodszą (26 lat w momencie rozpoczęcia procesu) z oskarżonych kobiet Dorotheę Binz, przełożoną nadzorczyń, słynącą z okrucieństwa wobec więźniarek. Jej obrońca starał się ją przedstawić jako kobietę młodą, nieświadomą zła, które czyni. Według niego winy, które mogłyby wynikać z pełnionej przez nią funkcji, w rzeczywistości były znacznie mniejsze, gdyż z racji młodego wieku Binz nie miała autorytetu i posłuchu wśród podwładnych. Adwokat nie miał jednak szans wobec druzgocących i jednoznacznych zeznań świadków. 5 z 7 oskarżonych kobiet zostało skazanych na kary śmierci przez powieszenie.